Ο Βεζούβιος, το Ηράκλειο της Νάπολης και το ελαιόλαδο.
Πόσο ελαιόλαδο έτρωγαν στo Hράκλειο της Νάπολης το 79μ.Χ.?
Αυτή είναι μία από τις ερωτήσεις, που πυροδοτούν την περιέργειά μου! Όχι μόνο γιατί λατρεύω την ιστορία, αλλά γιατί ήδη από το πρώτο ερώτημα, μου δημιουργούνται πολλά περισσότερα…
-Υπήρχε πόλη στην Νάπολη που λεγόταν Ηράκλειο?
-Τί σχέση έχει με το δικό μας Ηράκλειο στην Κρήτη?
-Έτρωγαν ελαιόλαδο κι ελιές τότε?
-Γιατί συγκεκριμένα το 79 μ.Χ. εκεί?
-Πώς το ξέρουμε?
Ας πάρουμε τα πράγματα με την σειρά. Ναι, υπήρχε πόλη με το όνομα Ηράκλειο στην νότια Ιταλία, στην περιοχή της Νάπολης. Με βάση τα στοιχεία που βρίσκει κανείς στην wikipedia, Έλληνες ήταν οι ιδρυτές της πόλης, που χτίστηκε κοντά στην Νάπολη (επίσης χτισμένη από Έλληνες, με πρώτη ονομασία Νεάπολη, δηλαδή Νέα Πόλις) περίπου τον 6ο π.Χ. αιώνα. Ήταν η εποχή που η ναυτοσύνη των Ελλήνων κυριαρχούσε στον κόσμο, ίδρυαν πόλεις στα μεσογειακά παράλια, διατηρώντας τον έλεγχο των λιμανιών και του εμπορίου προς τον Ευρωπαϊκό χώρο. Ονόμασαν την πόλη Ηράκλειο, και την χρησιμοποιούσαν ως εμπορικό λιμάνι που εξυπηρετούσε τις ανάγκες του εμπορίου λόγω της θέσης του στον κόλπο της Νάπολης. Σήμερα, η πόλη που έχει χτιστεί στο ίδιο σημείο λέγεται Ercolano, αποτελεί διοικητική περιφέρεια (κάτι σαν προάστιο) της Νάπολης. Πρόδηλα, αποτελεί την ιταλική παράφραση της προγενέστερης λατινικής ονομασίας Herculaneum, η οποία προέρχεται από την ελληνική Ηράκλειο…
Το Ηράκλειο της Νάπολης ήταν μία από εκείνες τις πόλεις, για τις οποίες ο χρόνος σταμάτησε το 79 μ.Χ., όταν εξερράγη το ηφαίστειο του Βεζούβιου. Όπως και η πιο γνωστή περίπτωση της Πομπηίας, έτσι και το Ηράκλειο θάφτηκε κάτω από 20 μέτρα καυτής τέφρας. Ξανα-ανακαλύφθηκε στις αρχές του 18ου αιώνα, όταν κάποιοι πλούσιοι άρχοντες της περιοχής, άρχισαν να σκάβουν πηγάδια και τούνελ, για να βρουν -σύμφωνα με τις δοξασίες και τους θρύλους της εποχής- αρχαία αγάλματα και άλλα έργα τέχνης με σκοπό να διακοσμήσουν τις βίλες τους. Τα πρώτα ευρήματα ήρθαν στο φως. Σταδιακά αρχαιοκάπηλοι και κυνηγοί θυσαυρών αφαίρεσαν πολύτιμα αντικείμενα και κάποια στιγμή ξεκίνησαν επίσημες κρατικές ανασκαφές στην περιοχή. Ως αποτέλεσμα όλων των παραπάνω, περίπου το 25% της αρχαίας πόλης είδε το φως του ήλιου μετά από πολλούς αιώνες, και φυσικά διεξήχθησαν (και συνεχίζουν να διεξάγονται) ποικίλες και πολυάριθμες αρχαιολογικές και άλλες έρευνες.
- την φωτογραφία μαζί με πολλές πληροφορίες βρήκαμε εδώ.
Στην φωτογραφία παραπάνω, απεικονίζεται το αρχαιότερο γυάλινο δοχείο ελαιολάδου. Είναι έκθεμα του αρχαιολογικού μουσείου της Νάπολης και προέρχεται από ανασκαφές στην περιοχή του Ηράκλειου της Νάπολης. Το εντυπωσιακό με το συγκεκριμένο γυάλινο δοχείο, εκτός από το απίστευτο επίπεδο της καλής διατήρησής του, ήταν ότι βρέθηκε με πολύ μεγάλη ποσότητα περιεχομένου. Η επιστημονική κοινότητα εξακρίβωσε την σύνθεση του περιεχομένου, αναλύοντάς το με σύγχρονες μεθόδους. Διαπίστωσε την παρουσία ελαϊκού οξέος, αναλογία παλμιτικού-στεατικού οξέος και αυτά ταιριάζουν απόλυτα με την σύνθεση του ελαιολάδου. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Rafaele Sacchi (καθηγητής αγροδιατροφικών βιομηχανιών και μεσογειακών συστατικών και προϊόντων διατροφής, και πρόεδρος του τμήματος Επιστήμης και Τεχνολογίας Τροφίμων στo Τμήμα Γεωργικών Επιστημών του Πανεπιστημίου της Νάπολης «Federico II»), η άφθονη ποσότητα υλικού στην καλοδιατηρημένη φιάλη αποδείχθηκε αμέσως ότι ήταν βρώσιμο λάδι, και αυτό επιβεβαιώθηκε από το σχήμα της φιάλης που σχεδιάστηκε σαν σύγχρονη "ολιέρα" (δοχείο διανομής ελαιολάδου).
Σε μία πολύ πρόσφατη έρευνα, όπως γράφει ο βραβευμένος δημοσιογράφος Andrew Curry εδώ, οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν μία νέα μέθοδο προσδιορισμού της αναλογίας ισοτόπων, ατόμων αζώτου και άνθρακα, απομονώνοντας συκγεκριμένα αμινοξέα που βρήκαν στο κολλαγόνο ανθρώπινων οστών/θυμάτων του ηφαιστείου στην περιοχή του Ηράκλειου. Χάρη σε αυτή την μέθοδο, μπόρεσαν να ανακαλύψουν την προέλευση των θερμίδων και επομένως απίστευτες λεπτομέρειες για την διατροφή των ανθρώπων που έζησαν εκεί την περίοδο που προαναφέρθηκε.
Ανάμεσα στα άλλα ευρήματα, το πολύ υψηλό ποσοστό (25%) των πρωτεϊνών από ψάρια και θαλασσινά προξένησε μεγάλη εντύπωση στους ερευνητές. Η ποσότητα υπολογίζεται ότι ήταν τριπλάσια από αυτή που κυριαρχεί σήμερα στην διατροφή των λαών της Μεσογείου. Ένα άλλο στοιχείο που εντυπωσίασε, ήταν η κατανάλωση ελαιολάδου…
Ποσοστό 12% των συνολικών θερμίδων που κατανάλωναν στο Ηράκλειο της Νάπολης, προερχόταν από το ελαιόλαδο. Επίσης, το ελαιόλαδο, ήταν η πιο σημαντική πηγή λίπους στην Ρωμαϊκή διατροφή. Οι ελιές καλλιεργήθηκαν ευρέως σε όλη την Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, παρέχοντας αφθονία πρώτων υλών. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η Silvia Soncin, αρχαιολόγος στο Πανεπιστήμιο Sapienza της Ρώμης (και συνυπογράφουσα την έρευνα), “το ελαιόλαδο δεν ήταν καρύκευμα (άρτυμα), ήταν κανονικό συστατικό. Πήραν πολύ ενέργεια από το ελαιόλαδο.” Το συγκεκριμένο εύρημα επιβεβαιώνει τις παλαιότερες ιστορικές πηγές που θέλουν τον μέσο Ρωμαίο να καταναλώνει 20 λίτρα ελαιολάδου το χρόνο. (Σας θυμίζει κάτι αυτή η ποσότητα?).
Οι επιστήμονες αναγνωρίζουν ότι ίσως η διατροφή των ανθρώπων του Ηρακλείου της Νάπολης, να μην ήταν αντιπροσωπευτική του συνόλου της αρχαίας Ρωμαϊκής διατροφής. Είναι πιθανό, οι άνθρωποι αυτής της πόλης, ευρισκόμενοι στον πλούσιο κόλπο της Νάπολης, που περιβάλλεται από το εύφορο ηφαιστειογενές έδαφος και ζώντας σ’ ένα σημαντικό λιμάνι που εισάγει αγαθά από όλη την Μεσόγειο, να είχαν την ευκαιρία να αναβαθμίσουν σημαντικά τον τρόπο διατροφής τους.
Ωστόσο, με μία διαφορετική ανάγνωση, πιστοποιείται άλλη μία φορά, ότι η Μεσογειακή διατροφή (όπως αποκαλείται σήμερα το διεθνές trend-συνώνυμο υγιεινού τρόπου διατροφής), είναι ουσιαστικά κληροδότημα της αρχαίας Ελληνικής σοφίας. Αυτός ο πολιτισμός, διαδόθηκε χάρη στην ναυτική ικανότητα και την εμπορική εξάπλωση στην παράκτιες περιοχές της Μεσογείου. Αντιγράφτηκε και διασώθηκε κατά την επικράτηση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, και έφτασε τελικά μέχρι τις μέρες μας. Και αναπόσπαστο μέρος αυτού του πολιτισμού, ήταν η διατροφή, που είχε ως βασικό λιπαρό συστατικό της, το ελαιόλαδο. Κι αν κάποιος δυσκολεύεται να πειστεί για του λόγου το αληθές, αρκεί να ακολουθήσει την ιστορική αλληλουχία της ονομασίας της εν θέματι πόλης: Ηράκλειο, Herculaneum, Ercolano!
